Чўлпон асарлари ман этилган вақтидаги воқеа

Балиқчи тумани чинобод шахрининг мехнаткаш инсонлари хақида

Мархум шоир Нурмат исмон хаёти хақида

Элмурод ЮСУФ

Авлоднинг биринчи вакилини дарахтга боғлаб қўйишади, авлоднинг сўнггисини чумолилар еб битиради... ёлғизликнинг юз йилига маҳкум этилган одамлар авлоди ер юзида қайта пайдо бўлмайди.

Габриэль Гарсиа Маркес асарларини севиб қолиш учун унинг китобларидан олинган исталган иқтибосни келтириш кифоя. Маркесни тушуниш учун эса “ёлғизликнинг юз йилига маҳкум этилган одамлар авлоди ер юзида қайта пайдо бўлмайди”, деган армонни, орзуни, умидни ҳис қила билиш ва бу тушунчалар ортидаги ўзликни англай олиш лозим, менимча.

Нобель мукофоти соҳиби, замонамизнинг забардаст адиби Габриэль Гарсиа Маркес 17 апрел куни Мехикодаги ўз уйида 87 ёшида вафот этгани тўғрисидаги хабарни эшитишим билан унинг “Ёлғизликнинг юз йили” романи ёдимга тушди.

Роман ўлимга маҳкум одамнинг энг сўнгги дақиқларада ҳаёлан болаликка қилган сафари тасвири билан бошланади:

“...қатлга ҳукм қилинган полковник Аурелиано Буэндиа девор остида туриб, ўзини отишларини кутаркан, отаси муз бўлагини кўрсатишга олиб борган ўша олис оқшомни эслайди”.

Даврон ҲОТАМ
(репортаж)
Ўш шаҳридаги “Фрунзе” мактабининг ўқитувчилари шоир Аъзам Раҳим билан ўқувчилар ҳамда адабиёт ихлосмандлари ўртасидаги ижодий учрашувни уюштиришди.
Фонида “Орзулари карвон умидлари сарбон Шоир” дея ёзилган саҳнадан Аъзам Раҳим, олим, адабиётшунос Равшанбек Турсунов, аравонлик шоира Фарида ҳамда қўшиқчи Самида Холматова жой олдилар.
Модераторнинг оригиналликка интилиб, тайёрлаган сценарийси асосида Шоирга “Шеърият ўзи нима?”, деган қадимий лекин хали тўлиқ жавоби топилган савол берилди. Аъзам Раҳим жавобни ўқувчилик вақтларидаги орзуси билан бошлаб, шеъриятнинг кўнгил мулки эканлигини айтиш билан якунлади.
Аъзам Раҳимнинг шеърларини қирғиз тилига таржима қилган шоира Фарида ўз дўсти ижоди ҳақидаги фикрлари билан ўртоқлашди.
Ўқувчилар шоир “Бургут”, “Ҳамма шоир қишлоқдан чиққан” каби ижодидан наъмуналар ўқишди. Гарчи, ўқувчиларда ифодали ўқиш техникаси ночорлиги сезилиб турсада, барибир севимли шеърларни болалар тилидан эшитиш мароқли бўлди. (Айниқса, муаллифга ёқимли бўлса керак)

Исажон СУЛТОН

Маъруфжонга

Болам, қишнинг изғиринли кечаларида кимсасиз далаларда гала-гала бўлиб изғиган дайди итларни бўри деб ўйлаганингни гапириб бердинг-а? Ҳа, дала-тузнинг тупроғу кесакларини ҳам музлатадиган совуқларда кучуклар ўшанақа тўпланиб олишади.
Аммо сен кўрганинг оддий гала холос-да. Истасанг, сенга бўри ҳақида гапириб берақолай.
Мен умрим мобайнида бўрига бир неча марта дуч келганман.
Дунёда ваҳший ҳайвонлар тўлиб-тошиб ётибди. Куч-қудрати, виқори, одамни ҳайиқтирадиган ҳайбати билан қайлардадир арслонлар, сиртлонлар, айиқлару тимсоҳлар умр кечирмоқда. Ваҳший деганда кўз олдимизга ақлни қўрқитадиган куч-қудрат ила инсон вужудини пийпалаб-мижиғлаб, тишлари билан парчалаб-узиб ейдиган этхўр ҳайвонлар кўз олдингга келади.

Бўриям шундай.

УМИД

Кутилмаган можаро ва шам ёритган юрагим

Кўзим уйқуга илинган экан, стюардесса қизнинг овози уйғотиб юборди: «Яна йигирма дақиқадан сўнг самолёт Хўжанд аэропортига қўнади…»Йигирма минут… Демак, узоғи билан бир соатга қолар-қолмас уйда бўламан. Лекин, шу самолётнинг ярим тунда етиб келиши яхши эмас экан. Уйга бориб онажонимнинг уйқуларини бузаманми!
Самолёт Хўжандга яқинлашган сари юрагим ҳаприқиб кетяпти. Ўз-ўзимга, нега намунча ёш боладек ҳовлиқасан, ўзингни боссанг-чи, дейман. Мана, зинапоядан тушиб боряпман. Кимдир бу ернинг қишин-ёзин тўхтамайдиган шамолидан ёзғиради. Мен эса, шамол келтираётган ҳаводан тўйиб-тўйиб нафас оламан. Мен уйимга келяпман, уйимга!
«Нега хизматдан қочиб юрибсан?»
Орадан беш-ўн дақиқа ўтмасдан зинапоядан тушаётганимдаги хуш кайфиятдан асар ҳам қолмайди. Одатда ҳар бир юртда ўз фуқаролари чегарачилар томонидан текширилмасдан ўтказиларди. Бизнинг аэропортда эса чегарачи йигит йўлимни тўсди.
-Қани, бир ҳужжатингни кўриб қўяйлик.
Гарчи ўзимдан ёш йигитнинг сенсираши жиғимга тегса-да, индамасдан ҳужжат кўрсатдим.
- Мана яна биттаси қўлга тушди. Йигирма беш ёшга кирган экан, - деди аскар йигит шеригига. - Олиб бор ановиларнинг олдига!
Иккинчи аскар йигит мени туртиб-туртиб бир хонага олиб кирди. У ерда учта йигит турарди. Улардан биттаси тинмасдан титрарди. Йигитлардан биттасини танидим - Москвадан мен билан бирга учиб келган, мендан икки-учта олдиндаги ўриндиқда ўтирган йўловчи.

Авлиёхон ЭШОН

(Отам ҳақида)

БАДИА

Отам туғилган кунларининг 70 йиллигини нишонлашимизга атиги эллик кун қолганида дунёдан кўз юмдилар. Овчиқалъача қишлоқ жамоати раиси Парвиз Халифаев ва Бобожон Fафуров тумани "Хужанд" газетаси бош муҳаррири, таниқли ёзувчи Fуфрон Рустам ташаббуси билан отам ишлаган 37-ўрта мактабда Хотира кечаси ўтказилди. Вилоятнинг деярли ҳамма туманларидан келган шоирлар, ёзувчилар, дўстлари ушбу йиғинга иштирок этишди.
Кечада дўстларимиздан бири "Шукруллохон ака бемор бўлиб ётганларидан кейин шеър ёза бошлади", дегандай гап қилди. Ҳолбуки, бундай эмас.
Менинг архивимда Сулукта шаҳар партия комитети томонидан берилган Раҳматнома бор. Маълум бўлишича, шаҳарда ўтказилган оммавий-маданий тадбирда отам ўз шеърларини ўқиб, шу ёрлиқ билан тақдирланган экан. Чунки Овчиқалъачага кўчиб келишимиздан аввал отам Сулукта шаҳридаги 5-ўрта мактабда ўқитувчилик қилганлар. "Ленин йўли" вилоят газетасида шеърлари босила бошланганида 20–21 ёшли йигитча эдилар.
Овчиқалъачада кўпчилик отамни "ўзимизнинг шоир", деб гапиришади. Бир пайтлар қишлоқдаги тўй ва тадбирлар у кишининг иштирокисиз ўтмасди, десам бўлади. Давраларни бошқариб, яхши тилаклар билдириб элнинг хизматини қилганлар. Отам сўзлаганида тўйхонага сукунат чўкиб, ҳамма жон-қулоғи билан тинглагувчи эди.
Дўстлари Икромбек аканинг фарзандлари тўйига Қўқон шаҳридан қизиқчилар келганида, отам улар билан аския айтишгани, машҳур ҳофиз Шерали Жўраев иштирок этган бошқа бир тўйда эса ҳазил-мутойиба қилиб даврани роса кулдирганлари кўпчиликнинг ёдида. Ҳозир ҳам отам айтган аския ва лутфларни такрорлаб юришади. Бундай мутойибалар халқ мулкига айланиб кетган.

...Демак, ғўрроқманда, қиламан таранг,
Пастга тушинг, дейман, ирғитиб чориқ,
Биз қолиб, ардоққа олибди фаранг,
Сиз ўшасиз, суви қадрсиз ариқ.
....

Авлиёхон ЭШОН

(Отам ҳақида)

БАДИА
Отам вафотидан кейин дунё бўшаб қолди.
Арзу ҳолимни тинглайдиганим, суянчиғим, ишонганим, маслаҳатгўйим йўқ энди.
Энди ҳеч ким менинг озгина ютуғимни кўриб, отамдай хурсанд бўлмайди
Ҳеч ким мен учун ўзини отам сингари фидо қилмайди, куйиб-пишмайди.
Қадам боса олмай, кўрпа-тўшак қилиб ётиб қолганимда бўлгани каби ҳеч ким
отамга ўхшаб мендан яшириб тонггача йиғлаб чиқмайди.
Ҳеч ким отамдай кўзида ёш билан мени узундан-узоқ дуо қилмайди.
Отамнинг вафоти мен учун жуда катта йўқотиш бўлди. Дунёнинг ярми ўпирилиб кетди…
Туну кун атрофимда парвона бўлиб, мени деб оромидан кечиб яшаётганига қарамай, аҳли аёлим ҳам, ўғил-қизларим ҳам озроқ бўлса-да, отамнинг ўрнини боса олмайди.
Қўнғироқ қилиб ҳол сўрайдиган таниш-билишлар, йироқ-яқиндан келиб бемор ҳолимдан хабар оладиган дўстларим таскин-тасаллиси ҳам отамнинг меҳрибонлиги олдида ҳеч нарса бўлмай қолади.

(суратда: Шоир Шукруллохон Эшон турмуш ўртоғи Тошбухон ая ва эвараси Азимхон.2002-йил )